‘Praten over zelfmoord werkt preventief’

Met de invoering van een eigen suïcidepreventiebeleid heeft Curio deskundigheidsbevordering rondom het thema ‘zelfmoord’ bewust een stevige boost gegeven. Gedragswetenschappers Eefje Fleskens en Noortje van Oers spelen -als ondersteuners van de ondersteuningsteams op alle mbo-locaties-, een belangrijke rol in het (bij)scholen van docenten, het signaleren van de laatste ontwikkelingen en het onderhouden van contacten met externe zorgpartijen.

Sinds Curio een nieuwe visie formuleerde op begeleiding en ondersteuning van leerlingen en mbo-studenten, is de aandacht voor studentenwelzijn en de expertisebevordering van docenten en ondersteunend personeel toegenomen. “Behalve de vo-scholen hebben ook alle mbo-locaties binnen Curio een ondersteuningsteam met verschillende experts, onder wie een ondersteuningscoördinator en ondersteuningscoaches”, vertelt Noortje van Oers, een van de Curio-gedragswetenschappers. “Zij voeren een-op-een gesprekken met studenten of regelen, als het nodig is, hulp buiten school. Het aanbod is op alle locaties hetzelfde, dus studenten worden overal op dezelfde manier geholpen. Door die decentrale manier van werken zijn ook wij als gedragswetenschappers meer zichtbaar op scholen aanwezig. We weten beter wat er op verschillende locaties speelt, wat weer drempelverlagend werkt.”

Niet-pluisgevoel

Dat is geen overbodige luxe, gezien de complexe casussen die Noortje en collega Eefje Fleskens soms op hun bordje krijgen. Eefje: “We komen in actie voor studenten met serieuze angstklachten, depressieve gedachten of een verstoorde prikkelverwerking. Ook worden we soms benaderd om te kijken hoe we studenten met gedragsgerelateerd studieverzuim weer op de rit krijgen.”
Eefje en Noortje spelen ook een voortrekkersrol in het Curio-brede suïcidepreventiebeleid dat er kwam na een forse, landelijke toename van het aantal zelfdodingen onder jongeren in 2017. Noortje: “Volgens onderzoek van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie (CANS) waren veel van deze jongeren langdurig gepest. Een deel stond op de wachtlijst voor professionele hulp, het andere deel was onbekend bij de instanties. Door alle aandacht voor het onderwerp, klopten docenten en mentoren massaal bij ons aan met allerlei vragen. We hebben toen een handreiking ter preventie van zelfmoord opgesteld met meer informatie over wat te doen bij een niet-pluisgevoel en hoe te acteren op verontrustende signalen.”

Gedachten komen en gaan

“Op zelfmoord rust nog steeds een taboe”, vervolgt Noortje. “Erover praten is lastig. En, zo wordt weleens gedacht, kan klachten zelfs verergeren. Ideeën veranderen ook. Eerder gingen we bijvoorbeeld uit van een risicotaxatie, waarbij we studenten stapsgewijs uitvroegen om te kijken hoe acuut de situatie was. Volgens recente cijfers van 113 Zelfmoordpreventie blijken risico’s minder goed in te schatten, omdat suïcidale gedachten komen en gaan. Op basis van die inzichten hebben we onze handreiking aangepast, om kennis up-to-date en vooral ook praktisch te houden.”

Speciale workshop

Het overdragen van deze en andere belangrijke kennis gebeurt onder meer via door Eefje en Noortje ontwikkelde workshops. Eefje: “In een speciale workshop voor docenten en mentoren leggen we uit hoe je zelfmoordgedachten signaleert, het gesprek aangaat en vervolgens in actie komt. Hoe goed bedoeld ook, kwetsbare studenten zitten vaak niet te wachten op een persoonlijke mening, goedbedoeld advies of panklare oplossing. Docenten die daarna nog niet weten wat ze in bepaalde situaties moeten doen, kunnen via de ondersteuningsteams altijd bij ons terecht. Ook geven we tips, bijvoorbeeld over handige apps en gratis scholing.” Noortje: “Met de ondersteuningsteams zelf gaan we meer de diepte in. Zij leren bijvoorbeeld in te schatten hoe acuut een situatie is, wanneer ze moeten doorverwijzen en wat daarin hun rol is.”

Verdere verwijzing

Waar kan en nodig houden Eefje, Noortje en de ondersteuningsteams ook de lijntjes met ‘buiten’ goed in de gaten. Noortje: “We werken geregeld samen met externe partijen, zoals de GGZ. Voor ons is het bijvoorbeeld fijn te weten of een student wordt behandeld, hoe zo’n traject eruitziet en wat we hier als school mogelijk in kunnen betekenen. Soms maakt de GGZ een veiligheidsplan, waarbij een student opschrijft hoe-ie merkt dat het minder gaat en wat dan helpt. Is dit bij de mentor óók bekend, dan is het gemakkelijker om met de student het gesprek aan te gaan. Andersom kijken we ook hoe wij partners in het sociale domein kunnen helpen. Studenten laten op school soms gedrag zien waarvan wij denken dat het handig is als een eventuele behandelaar -in afstemming met de student- ervan afweet. Is een student nog niet in behandeling, dan leggen wij samen met de student contact met de huisarts, die kan zorgen voor verdere verwijzing.”

Beschermende werking

Sinds de introductie van het Curio-suïcidepreventiebeleid, schaven Eefje en Noortje continu aan de inhoud om mensen mee te nemen in de laatste ontwikkelingen. Eefje: “Er wordt veel gezegd en geschreven over de invloed van sociale media op het welbevinden van jongeren. Een app als TikTok kan beschadigend werken wanneer je almaar verder in een fuik van negatieve, gewelddadige content wordt gezogen waar je niet meer uitkomt. Maar sociale media werken soms juist ook beschermend, als een soort reddingslijn naar contact met anderen. We raden mentoren en docenten altijd aan om studenten te vragen naar hun sociale mediagebruik om te achterhalen tot welke van beide groepen ze behoren.” Noortje besluit: “Het is belangrijk om gedachten over zelfmoord bespreekbaar te maken, vanwege de beschermende, preventieve werking. Waar je juist voor moet waken is dat er niet niet over zelfmoord wordt gepraat, uit angst om iets verkeerds te zeggen.”