Handreiking suïcidepreventie bij jongeren met autisme

Veel scholen worden een keer geconfronteerd met jongeren die denken aan zelfdoding. Soms ook met iemand die een poging doet of komt te overlijden door zelfdoding. Wat kan je doen om jongeren te ondersteunen en de weg naar hulp te te wijzen? 113 Zelfmoordpreventie heeft de ‘Handreiking suïcidepreventie bij jongeren met autisme’ ontwikkeld. De handreiking geeft handvatten om met suïcidaliteit om te gaan. De handreiking gaat over jongeren met autisme en jongeren met kenmerken van autisme bij wie de diagnose niet is gesteld.

In de handreiking gaat het vooral over wat je als professional kan doen. Natuurlijk is het daarnaast ook noodzakelijk dat er vanuit de organisatie waar je werkt aan verschillende randvoorwaarden wordt voldaan. Denk aan een breed draagvlak voor suïcidepreventie, het geven van trainingen, het faciliteren van de transitie van 18- naar 18+, duidelijkheid over wie wat doet, en voldoende tijd en ruimte. In de leidraad wordt daar dieper op ingegaan.

De handreiking is ontwikkeld binnen het project In contact blijven: netwerkbrede werkwijze suïcidepreventie jongeren. Dit project maakt deel uit van de Landelijke Agenda Suïcidepreventie 2021–2025.

In februari 2023 is de leidraad Suïcidepreventie bij jongeren: een netwerkbrede werkwijze opgeleverd. Die richt zich op jongeren in het algemeen. Voor jongeren met autisme geldt echter soms net even iets anders. Daarom is deze handreiking als aanvulling op de leidraad ontwikkeld. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de risicofactoren van suïcidaliteit, dan zie je dat jongeren met autisme extra kwetsbaar zijn voor suïcidale gedachten en gedragingen door cognitieve inflexibiliteit, zwartwitdenken, alexithymie, zich regelmatig onbegrepen voelen, prikkelgevoeligheid en een vaak late of (aanvankelijk) verkeerde diagnose. Deze kenmerken vergroten de kans op het ontwikkelen van algemene risicofactoren, zoals eenzaamheid, problemen in sociale relaties, uitsluiting, gepest worden, zelfbeschadiging, zich niet verbonden voelen of zich een last voelen voor anderen en het ervaren van een somber toekomstperspectief. Daarnaast ervaren deze jongeren vaak drempels in de toegang tot zorg.

In de handreiking wordt ook uitgelegd waarom het bij jongeren met autisme zo belangrijk is om duidelijk en transparant te zijn, te doen wat je zegt, te helpen bij het verwoorden van gedachten en gevoelens, je aan te passen aan het verwerkingstempo van de jongere en alert te zijn op overprikkeling. Ook wordt besproken hoe je dit aanpakt. Dit alles is ook belangrijk bij jongeren in het algemeen, maar steekt net even iets anders in elkaar bij jongeren met autisme. Deze en andere punten die verschillen van of anders werken bij jongeren in het algemeen komen in de handreiking aan bod.

Het is wel nodig om kennis van de leidraad te hebben. Op veel vlakken is suïcidepreventie namelijk hetzelfde voor jongeren met autisme als jongeren zonder autisme en die informatie staat enkel in de leidraad. Ook kennis van de handreiking Suïcidepreventie bij jongeren met persisterende suïcidaliteit is van belang, aangezien er relatief vaak sprake lijkt te zijn van persisterende suïcidaliteit bij autisme.