Studenten met mantelzorgtaken

Voor mantelzorgende studenten kan het lastig zijn hun opleiding te combineren met mantelzorgtaken. Zij kunnen baat hebben bij flexibel onderwijs, financiële ondersteuning en in- en externe ondersteuning. Wat een student precies nodig heeft, is maatwerk. Het is belangrijk het gesprek met de student aan te gaan om te onderzoeken wat helpend is voor de individuele student.

Afspraken over maatwerk kun je vastleggen in een overeenkomst. ECIO heeft hiervoor een modelovereenkomst ontwikkeld. Het kennispunt heeft meegekeken naar de tekst van de overeenkomst en specifieke aanpassingen voorgesteld, zodat de overeenkomst bruikbaar is voor mbo-studenten.

Wanneer is een student mantelzorger?

De rijksoverheid hanteert de volgende definitie voor mantelzorger: U geeft mantelzorg als u voor iemand zorgt in uw omgeving. U doet dat vrijwillig, omdat u een sociale relatie met die persoon heeft. Zoals met een familielid, vriend of buren.
Mantelzorg is meestal langdurig en kan intensief zijn. Denk aan jongeren die meehelpen met de zorg voor een gehandicapt gezinslid. Of een volwassene die zorgt voor een familielid, vriend of buur. Vijf miljoen Nederlanders zijn mantelzorger.
De hulp bestaat uit verzorging maar kan ook hulp bij dagelijkse activiteiten zijn. Denk aan:

• hulp bij het huishouden zoals koken of schoonmaken;
• geestelijke steun, bijvoorbeeld bij depressie;
• verplegen van iemand met een handicap

Soms verrichten mantelzorgers verpleegkundige handelingen. Zoals een dagelijkse insuline-injectie aan een diabetespatiënt.
Door mantelzorg kan de ander zich redden, thuis blijven wonen en meedoen aan de samenleving. De hulp gaat verder dan vrijwilligerswerk of de hulp die huisgenoten aan elkaar geven.

Cijfers studerende mantelzorgers

Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau in 2022 bleek dat ruim een kwart van de 16 tot en met 24-jarigen zorg biedt aan een zorgvragende naaste. Het betreft ongeveer 500.000 jonge mensen. Het is niet bekend hoeveel van deze jongeren mbo-student zijn.
Bijna een derde van de jonge mantelzorgers geeft intensieve hulp (dat wil zeggen hulp van minstens vier uur per week). Twee derde van deze jongeren kan, naar eigen zeggen, de hulpverlening goed aan. Een derde voelt zich matig belast (33%) en 3% ernstig. De consequenties van het verlenen van mantelzorghulp voor de studievoortgang kunnen groot zijn. Daarom is maatwerk nodig. Het SCP pleit voor meer aandacht en een maatschappelijke discussie. De modelovereenkomst die in 2023 is ontwikkeld draagt daaraan bij.

Onvoldoende zelfherkenning

Niet elke mantelzorgende student is zich ervan bewust mantelzorger te zijn. Uit onderzoek en verhalen van jonge mantelzorgers blijkt dat een studerende mantelzorger ondersteuning misloopt door onvoldoende zelfherkenning. Dat heeft veelal te maken met de vanzelfsprekendheid waarmee zij de zorgverantwoordelijkheden en regeltaken op zich nemen. Ook speelt soms gêne en taboe een rol. In het algemeen is zorgen voor of zorgen maken om niet iets waar de studerende jonge mantelzorgers voor uitkomen in contact met medestudenten of docenten. Zij rekenen niet op begrip en weten niet dat er voorzieningen zijn die studeren en mantelzorg makkelijker kunnen maken.
Onderstaand filmpje kan helpen studenten zich bewust te worden van hun rol als mantelzorger.

In gesprek met student

Het gesprek voeren over de thuissituatie kan door zowel de student als de school als ongemakkelijk worden ervaren, bijvoorbeeld vanwege privacyregelgeving. Dat maakt dat de student met mantelzorgtaken zelf het taboe moet doorbreken en het gesprek moet aangaan met de docent of mentor/studieloopbaanbegeleider. De Modelovereenkomst is een tool om het gesprek met elkaar te voeren. Met de Modelovereenkomst erkent de school de status van de student als mantelzorger, geeft het aan waar de student een beroep op zou kunnen doen en maakt daar met de student afspraken over.

Modelovereenkomst

In de modelovereenkomst staan voorbeelden van bespreekpunten en voorbeelden van aanpassingen en voorzieningen waar afspraken over gemaakt kunnen worden tussen student en school. Denk hierbij aan:

• Flexibel onderwijs: aanpassingen in het onderwijsprogramma, aanpassingen in aanwezigheidsplicht, aanpassingen in opdrachten, aanpassingen bij stages, aanpassingen in toetsen en examinering en overig.
• Financiële ondersteuning: mbo-studentenfonds.
• Interne en externe ondersteuning: door bijvoorbeeld de docent of studieloopbaanbegeleider, overige interne mogelijkheden zoals 2e lijns ondersteuning, externe ondersteuning zoals het Wmo-loket van de gemeente of het wijkteam. In de overeenkomst staan ook linkjes naar externe partijen die jonge mantelzorgers kunnen ondersteunen.